Op 1 februari 2019 opende de tentoonstelling Basquiat – The artist and his New York scene. We vroegen Kunstenaar en Basquiat kenner Jasper Krabbé om onze gasten mee te nemen in het verhaal van Basquiat. Hij deed dat middels een levendige beschrijving van de jonge kunstenaar, zijn werk, zijn scene en zijn nalatenschap. Dat verhaal presenteren we hier graag nogmaals: 

“Vorig jaar betaalde een Japanse billionaire bij Sothebys 110, 5 miljoen Dollar voor een schilderij zonder titel uit 1982 van een zwarte schedel met holle ogen en een schreeuwende mond. De hoogste som die ooit werd betaald voor een werk van een Amerikaanss kunstenaar. Het katapulteerde de maker ervan naar de stratosfeer van de kunstwereld. Het schilderij werd gemaakt door een Haïtiaanse jongen die begin jaren ‘70 nog zijn eigen gestencilde postkaarten en beschilderde sweaters op straat verkocht om de huur van zijn appartement op de 6de verdieping aan de Lower East Side in New York te kunnen bekostigen, zo’n 80 dollar per maand.

Een paar jaar later leefde die zelfde jongen in een suite van het Ritz Carlton, bestelde flessen Franse wijn van 300 dollar, schilderde in Armani pakken die onder de verf zaten en had een Picasso van 3 ton aan de muur hangen.

Dat hij een van de meest invloedrijke en belangrijkste kunstenaars uit de 20ste eeuw zou worden had hij niet kunnen bevroeden. Hij werd een mythe, een pop icoon , een cultureel figuur. Met zijn wilde dreadlocks en een leven dat onderwerp werd van honderden boeken, documentaires en films. Hij werd een brand en staat op skateboards , koffiekoppen, servies en kleding en er bestaat zelfs een action figure van hem. Dan heb je het echt gemaakt.

Zijn werk wordt inmiddels verzameld door zo’n beetje alle musea wereldwijd en ook celebrities.  Mode ontwerpers en rappers hebben werk van hem. Fellow Brooklynite Jay-Z vergelijkt  zich zelfs met hem in Picasso Baby” waarin hij rapt ”It ain’t hard to tell, I’m the new Jean-Michel.”.

Het kan raar lopen.

De jongen van het duurste schilderij was Jean Michel Basquiat, een wonderkind, een genie;  Born in Brooklyn; The Radiant Child. Mutitalent dat op zijn vierde al kon lezen en schrijven, en op zijn 11de vloeiend drie talen sprak en schreef. Iemand die volledig zijn eigen weg ging.

Op zijn 15de het huis uit, een high school drop-out die daarna een tijdje in Washington Square Park sliep. De straat leerde hem alles. Hij ging couch surfen bij vrienden op de bank, troggelde wijn af van de locale winos of at voor 15 dollarcent Cheese Noodles bij de local deli. De rauwe Lower East Side met Alphabet City was berucht om zijn pimps, prostitutes  and panhandlers, zwervers en de straten vol junks, Heroïne was was zijn drug of choice. Het zou hem later fataal worden.

Alles wat Jean Michel van de straat plukte kon hij gebruiken: als een moderne strandjutter sleepte hij het zijn appartement binnen en beschilderde het. Niets was veilig, Alles was waardevol materiaal dat hij voor zijn kunst kon gebruiken. Tot ook de koelkast, de radiatoren, de muren, de kleding van zijn vriendin, alles onder zat. De drang om zijn visie met de wereld te delen was onstuitbaar.

Zijn verbeelding was ongekend. Onbeduidend afval maakte hij tot iets nieuws. Hij beschouwde het als groot experiment. Een bij de vuilnis gevonden gebroken bril transformeerde hij met silliputti, een soort kneedgum, tot een bezwerend masker recht uit een horror film. Of hij zette bij wijze van performance de tv in de ijskast om er met een beschilderde baseballhelm op naar te gaan kijken.

Hij schoor de helft van zijn hoofdhaar eraf omdat hij eruit wilde zien alsof hij tegelijkertijd kwam en ging. Zo kon hij hier én daar zijn, in het verleden en de toekomst tegelijk.

Met onstuitbare energie maakte hij tekeningen, schilderijen en objecten. Dichtte hij. Speelde hij klarinet Was DJ en vormde een rockband die hij TEST PATTERN en later Gray noemde, naar Grays Anatomy. Het bekende medische boek dat hij van zijn moeder had gekregen nadat hij op zijn 7de door een auto was aangereden. Die traumatische ervaring verwerkte hij in tekeningen en schilderijen over car crashes en losse lichaamsdelen. De woorden en beelden uit Grays Anatomy bleken een dankbare bron:

“Spleen”, “Torso”, “Selfportrait as a Heel”

Hij ging uit naar clubs als CBGB, Mudd Club , Area of Danceteria en met zijn jeugdvriend Al Diaz spoot hij Graffiti. Gewapend met een Magic Marker en Krylon spuitbus trokken ze SoHo en de Lower East Side in om poëtische teksten op de muur te spuiten onder pseudoniem SAMO, dat stond voor :”Same- Old –Shit” maar eigenlijk alles kon betekenen.

Samo had de kracht van de boodschap en het grafisch raffinement, door de Hoofdletters en het gebruik van de hoofdletter E bestaand uit slechts drie horizontale streepjes, verder geaccentueerd door aanhalingstekens.

De eerste keer dat ik [Jasper Krabbé] een SAMO tag zag was in 84, precies daar, in SoHo New York.

Ik was 14 en van de eerste lichting graffiti schrijvers in Nederland met de USA of United Street Artists zoals we ons noemden, en voor het eerst met mijn vader in New York. Het mekka voor graffiti. Hij had zich verheugd om mij de stad te laten zien. Het MoMa, het Guggenheim, Empire State… Maar ik zag geen ervan en bracht zowat de hele week ondergronds door. Daar bevond zich de heilige graal waar het allemaal om draaide: de subway; met treinen die toen nog geheel beschilderd met graffiti  het platform kwam oprijden. De zogenaamde pieces en whole cars, die ik stuk voor stuk fotografeerde.

Ik bezocht de writers bench, hang out van beroemde graffiti schrijvers van het eerste uur met illustere namen als Seen, Zephyr, Dondi, Lee, Blade ,Crash, en Futura 2000 en keek naar throw ups en tags. Geïnspireerd door de rap groep Run DMC kocht ik zogenaamde fat laces voor mijn hard top Adidas sneakers en ik liet een koperen gesp maken voor mijn riem met mijn schrijvers naam erop: Jaz met één Z.

New York,New York Big City of Dreams but everything in New York ain’t always what it seems.

Eenmaal weer bovengronds zag ik op een lege parking lot tussen Broadway & Lafayette een indrukwekkende tekst gespoten. Die dag zal ik nooit vergeten.  Het was een vreemde tekst maar had iets dwingends. Een van de mooiste SAMO’s:

Plush Safe He Thinks

Die gekerfde woorden die de jongen ons meegaf. Iets wat hij, ver voordat hij rijk en beroemd werd allang wist.

Plush-Safe-He-Thinks

Een heel wereldbeeld in vier woorden.

Plush-Safe-He-Thinks

Veiligheid bestaat niet. maar de rijke, witte man zwelgt erin, comfortabel in zijn rode pluche.
Tekst had hier hetzelfde gewicht als een beeld gekregen. Tekst IS beeld. Het is poëzie, slang, spoken Word, Hip Hop.
Je ziet de beelden erbij.

The Whole Livery Line Bow like this with the Big money all crushed into these feet

Een zo’n flard, en dan maakte hij het onmiskenbaar van hem door er een Copyright teken achter te zetten. Hij eigende zich de taal toe.

Kunstenaars zijn mensen die iets laten zien wat anderen niet zien.  Deze jongen pakte de slang van de ghetto die New York toen nog was en maakte er kunst van.

Flats Fixd

..schreef hij op een tekening.  Pure poëzie van de straat, van een garage, die je band kan plakken.

Flats Fixd

In de handen van de jongen een goudstaaf. Het Alfabet gemorphed tot motieven. Hij maakt het woord tot beeld. De letter tot een portret.

De jongen die het had gespoten wist het van zichzelf. Hij zou Koning van de Kunstwereld worden en signeerde zijn tekeningen en schilderijen voortaan met een kroontje. Nou zette iedereen dat boven zijn tag maar hij claimde de Kroon. Hij kroonde zichzelf met een iconisch geworden kroon met drie punten: Art World Royalty.
Die drie punten staan voor maar liefst drie koninklijke afkomsten: De Dichter, De Muzikant en de Bokser.
Zijn onderwerpen waren: Royalty, Heröiek, en de straat.

De jongen leefde vol als een heftig vlammend vuur en brandde ook snel op. Hij werd maar 27. Misschien voorvoelde hij zijn einde toen hij een paar jaar voor zijn dood in 1987 in een schilderij schreef:

Most Young Kings Get Their Heads Cut off.

Man Dies. Man Dies.

 

Zijn werk werd alleen maar relevanter zelfs 30 jaar na zijn dood. Een schilder die de gelijktijdigheid verbeeldde; altijd die energie. Een letterlijke vertaling van New York waarin muziek klonk: hiphop bebop, jazz, en de fragmenten en flarden die de straat hem bracht.

Alles om hem heen kon landen in zijn werk. Hij kreeg zijn ideeën van cartoons, de tv stond altijd aan in zijn studio. Maar ook flarden van gesprekken, fragmenten van Radio jingles, passages uit gedichten, plaatjes uit encyclopedieën of de tekens die reizende zwervers, zogenaamde Hobo’s voor elkaar achterlieten op de muur. Symbolen van Amerikaanse Indianen, de Blues, vergeten Afro Amerikaanse verhalen, Leonardo da Vinci’s schetsen of flarden uit Brentjes Afrikacan Rock Art

Hij gebruikte al deze elementen zoals een DJ samples gebruikt, als flarden die samen een track worden. Die vrijheid!
Zijn grote held was de schilder Cy Twombly die poëtische teksten en namen van klassieke figuren op zijn schilderijen krabbelde,

Hij keek naar Franz Kline zijn grote brede kwaststreken en naar Picasso zijn rauwe periode vol Afrikaanse invloed en claimde zijn Afrika terug. Hij toverde een wereldbeeld waar alles door elkaar loopt ver voor instagram: het polymorfe, de gelijktijdigheid, er is niet een waarheid of betekenis, je moet je eigen waarheid  vinden.

What we gonna do right here is go back, way back, back into time.

Whose the man with the masterplan? Basquiat.

JMB De mythe.

Zijn dicht geweven werk met de gekraste woorden, vogels, gezichten en lichaamsdelen  nu iconen van Amerikaanse kunst, net zo beroemd als Warhols Marylin of Pollocks Drip Paintings.

FAMOUS NEGRO ATHLETES”, “NO MUNDANE OPTIONS”, ORIGIN OF COTTON of “JIMMY BEST ON HIS BACK TO THE SUIKERPUNCH OF HIS CHILDHOOD FILES.”

Man Dies Man Dies

Eep.

Jean Michel was een gerealiseerd mens.
Zelfs nadat zijn vlam 30 jaar gelden is gedoofd gloeien de kolen tot hier in Heerlen nog na.”

 

Jasper Krabbé, 1 februari 2019